Κυριακή 16 Αυγούστου 2009

Η Τέχνη δεν ομορφαίνει απλώς τη ζωή. Την κάνει πιο εύκολη


Σκηνή από το Seppuku (1962), του Masaki Kobayashi: οι δύο σαμουράι σε έναν αγώνα Άντρα προς Άντρα.


Σκηνή από το Πέρα από το πλοίο (1968), του Αλέξη Δαμιανού: οι δύο σιδεράδες σε έναν αγώνα Άντρα προς Άντρα (από 25:00 έως 28:20min)
(αν κανείς εντοπίσει ή έχει τις τεχνικές γνώσεις να ανεβάσει την εν λόγω σκηνή, παρακαλείται να αφήσει σχετικό σχόλιο, ώστε να παραπέμπω σε αυτήν)

Εδώ δεν είναι τα κριάρια που κουτουλάνε, ούτε οι κεραμιδόγατοι που καβγαδίζουν. Και πολύ λιγότερο είναι οι εποχούμενοι άντρες που εκτονώνουν την αντρική ροπή για αριστεία και επίδειξη ή επιβολή δύναμης επί άλλων αρσενικών «σε ξιφομαχίες στην άσφαλτο για το άδικο». Εδώ οι σκηνοθέτες, ο καθένας με τον τρόπο του, προήγαγαν αυτό το εγγενές χαρακτηριστικό του αρσενικού για αγώνα με το άλλο αρσενικό σε αγώνα του Άντρα εναντίον του Αντρός. Σε χαρακτηριστικό αρχέγονο, σύμφυτο με τη φύση του Ανδρός που γίνεται έπος ή τραγωδία ή και τα δύο. Που μεταλλάσσεται σε κάτι ανώτερο, σχεδόν θεϊκό. Άρα έχει ανάγκη να καθιερωθεί με τελετουργία που φαντάζουν να αντιλαμβάνονται και υιοθετούν πλήρως σαν να ξεπηδά από μέσα τους οι αντίπαλοι Άντρες. Ξαφνικά στα μάτια μας μεγαλύνθηκαν. Μοιάζουν με θεούς που αποδέχονται τη μοίρα τους, τη φύση τους με άλλα λόγια -γιατί ακόμα και αυτοί υπόκεινται σε τούτη- και στέκονται αντιμέτωποι με πλήρη συναίσθηση του είναι τους, τoυ ρόλου τους, της αντρειοσύνης τους, της ανάγκης τους για αντιπαλότητα και εξουσία. Η φουσκωμένη στο λαιμό τους φλέβα το δείχνει. Η ένταση στο βλέμμα που δεν απομακρύνεται στιγμή από τον Μεγάλο Αντίπαλο. Η ένταση στα χέρια, στην κάθε ελάχιστη υπολογισμένη κίνηση, σε κάθε σύσπαση του προσώπου λες και αυτή είναι η τελευταία της ζωής τους. Η ύπαρξή τους όλη συμπυκνωμένη σε αυτή τη φουσκωμένη φλέβα ή σύσπαση ή μαχαιριά στο βλέμμα. Ο απόλυτος έλεγχος κάθε μυ, ώστε το σώμα, εκεί που σερνόταν ασταθές, τώρα ξάφνου βρήκε το λόγο ύπαρξης για τον οποίο προοριζόταν από γεννησημιού του. Πατάει πια γερά στα πόδια του σίγουρο για την κάθε του κίνηση. Τώρα ξέρει τον προορισμό του. Τώρα δεν παραπατάει. Τώρα γιγαντώθηκε στ’άλήθεια. Μέχρι την εσαεί πτώση του βεβαίως από το δυνατώτερο αρσενικό.

Αυτό είναι Τέχνη. Να μεταμορφώνεις τα ζαβά κριάρια που κουτουλάνε, σε θεούς θεριεμένους από την προσμονή της νίκης, που το ξέρει ότι είναι εφήμερη μα καθόλου γι’αυτό υποτιμημένη. Αυτοί πλέον δεν προκαλούν την ειρωνεία για την αψιά φύση του άρσενικού -που δύσκολα φορές φορές κρύβεται κάτω από το κουστούμι του-, αλλά το δέος. Εδώ η Τέχνη δεν ομορφαίνει απλώς τη ζωή. Την κάνει πιο εύκολη. Γιατί, αν αδυνατεί κανείς να αποδεχτεί είτε άντρας είτε γυναίκα την τάση, περισσότερο ή λιγότερο ισχυρή, ή ακόμα και εμμονή του αρσενικού στις κουτουλιές και θύμωνει για την αποτυχία αιώνων πολιτισμού να την ξεχορταριάσουν από τον Άντρα, τώρα ξέρει πως ο Διόνυσος δεν ξεριζώνεται έτσι εύκολα από τον Απόλλωνα και τον πολιτισμό του. Αλλά δεν παύει να είναι και αυτός θεός ισότιμος. Ενίοτε μεγαλειώδης. Είναι σίγουρα πιο εύκολο πια να αντέξεις, είτε άντρας είτε γυναίκα την αιώνια αντιπαλότητα του Ανδρός στις όποιες καθημερινές της εκφάνσεις. Ίσως όχι να την αποδεχθείς με κάθε όρο ή να την ενθαρρύνεις αλλά να κατανοήσεις τις πηγές της. Η Τέχνη του Δαμιανού και του Kobayashi φρόντισαν τα μάλα γι’αυτό.

6 σχόλια:

Διάττων είπε...

Πολύ καλή ανάρτηση. Πρέπει να είμαστε προσανατολισμένοι στην Τέχνη. Αν θέλουμε να δώσουμε μια διέξοδο στα πράγματα σήμερα, σ' αυτήν πρέπει να στραφούμε σίγουρα...

Την καλημέρα μου...

Κλεοπάτρα και Μινγκ είπε...

@Diatton,
ανέκαθεν η Τέχνη αποτελούσε διέξοδο. Είτε την παράγουμε, είτε την θαυμάζουμε, είτε στα έργα και τις πράξεις των ανθρώπων είτε της φύσης. Είναι μια παραμυθία αυτό. Μεγάλη.

Tyler Durden είπε...

η τέχνη γενικά μας διευκολύνει στη ζωή, είτε για να αναπαράγει την κυρίαρχη τάξη και αξίες της κοινωνίας, είτε για να τις ανατρέπει.

Αλλά το θέμα που έχεις πιάσει αφορά βαθύτερες αξίες της κοινωνίας οι οποίες συχνά δεν αγγίζονται καν από μια επερχόμενη κοινωνική ανατροπή ή επανάσταση. Πχ μια χαρά θα μπορούσε η αρχετυπική και συμβολική "σύγκρουση τιτάνων" να έχει ταξικές αιτίες: ο εξεγερμένος προλετάριος να συντρίβει το αφεντικό του σε μια τελική μάχη σώμα με σώμα (από τον Σπάρτακο ως τον Κούρκουλο το μοτίβο είναι το ίδιο)

Κλεοπάτρα και Μινγκ είπε...

Ναι, σίγουρα η σύγκρουση μπορεί να έχει ταξικές, κοινωνικές ή άλλες προεκτάσεις, στις οποίες όμως επιμελώς δεν αναφέρομαι, για να καταδείξω αυτή τη βαθύτερη ανάγκη του αντρός για κονταροχτύπημα. Βεβαίως αυτό μπορεί να είναι και λεκτικό ή να έχει ποικίλες μορφές και να λάβει πολλές αφορμές ουσιώδεις ή εντελώς προσχηματικές.

worldcity είπε...

Και στο «Μέχρι το πλοίο» και στο «Sepukku» οι ήρωες είναι δαιμονισμένοι.Ο Χρόνος επινόησε τον άνθρωπο. Και στις δύο ταινίες ο χρόνος ασυνείδητα καταλαμβάνει και συντρίβει τους ήρωες και τα ένστικτά τους. Ο υπερσυντέλικος, ο χρόνος της οριστικής απώλειας, τους μεθάει, τους συντρίβει και τους μεταμορφώνει. Μια νέα Οζάκα ξεπρόβαλλε, μια νέα Ελλάδα αναδύθηκε. Και, οριστικά, δεν θα συμπεριλάβει κανένας τόπος τους παλιούς του ήρωες. Θα δώσουν τις τελευταίες τους μάχες, σαν άνδρες, και δαιμονισμένοι, από τον χρόνο και την απώλεια, θα προσέλθουν στο βασίλειο του Θεού, του Διονύσου, μεταμορφωμένοι: η μεταμόρφωση είναι το μοναδικό πεδίο στο οποίο μπορεί να παραχθεί η δραματική τέχνη.

Το νήμα των ενστίκτων το οποίο επικαλείστε μεταξύ Δαμιανού και Kobayashi είναι υπαρκτό και ως προς την εκδοχή - που ευφυώς προβάλλει το κείμενο σας - της ανδρικής φύσης.

worldcity

Κλεοπάτρα και Μινγκ είπε...

Ορισμένοι άνθρωποι έχουν το χάρισμα του πυκνού και συνάμα συγκηνησιακά φορτισμένου με έναν περίεργο τρόπο, λόγου. Χαίρεσαι να τους ακούς.

Χαίρεσαι επίσης που ένιωσες και αντιλήφθηκες με τόσο κοντινό τρόπο τα ερεθίσματα.

Ναι, είναι ακριβώς όπως τα είπατε.