Πέμπτη 9 Ιουλίου 2009

Της νύχτας τα καμώματα

Starry night, Vincent Van Gogh

Από τη μάνα μου πήρα την αγάπη για τη μάθηση. Από τον πατέρα μου τις σταθερές αξίες. Ένα βράδυ αργά μισοξύπνησα και είδα τους γονιούς μου σε χίλιες δυο στιγμές τους καθαρά. Τότε ήταν που το κατάλαβα. Έτσι ξαφνικά λουσμένη στον ιδρώτα της καλοκαιριάτικης ζέστης είδα για πρώτη φορά αληθινά τους γεννήτορές μου. Μέχρι τώρα στον ξύπνιο μου έβλεπα θολά. Όλο αρνητικά. Όλο δυσφορία. Ήταν κι αυτή η ερώτηση η τυχαία που μου κάνανε, να πω ένα καλό που έχω να θυμάμαι τη μάνα μου κι εγώ δεν έβρισκα τίποτα, ούτε το είχα σκεφτεί μέχρι τότε. Εντυπωσιάστηκα, μα γρήγορα το ξέχασα. Χρόνια μετά, φαίνεται πως με έτρωγε το μαράζι, το αίνιγμα, και μιας που εγώ στο συνειδητό μου δε μπόρεσα να βρω απάντηση, ανέλαβε το υποσυνείδητο.

Τις πιο καθαρές σκέψεις τις έχω κάνει χωρίς να τις προκαλέσω, σε μια κατάσταση λήθαργου εξωτερικού, μα εσωτερικής εγρήγορσης, μισοκοιμισμένη να αιωρούμαι σε μέρη που έζησα, να ξαναβλέπω ανθρώπους και καταστάσεις που έζησα, όχι όμως μέσα από τα μάτια μου και την κρίση μου, αλλά απ’έξω σαν ξένος που παρατηρεί και γι’αυτό, μιας και δεν εμπλέκεται, κρίνει καλύτερα. Έχω δει τον ίδιο μου τον εαυτό να μιλάει να σκέφτεται να νιώθει να δρα, και ταυτόχρονα και τους άλλους από μέσα και απ’έξω. Μια ταινία που φαίνονται σκέψεις, κινήσεις, λόγια, συναισθήματα, συνειρμοί, προθέσεις, βαθύτερα κίνητρα και αίτια, αφορμές, φόβοι και ανασφάλειες, η ψυχή ολάκερη εκείνης της στιγμής. Και τότε κατανοώ απόλυτα το γιατί και το πώς ολονών μας, πρώτα των άλλων και μετά του εαυτού μου. Βλέπω πια τις συνδέσεις και τους συνδυασμούς και τις παρεξηγήσεις ολονών προς όλους, βλέπω τις άστοχες κρίσεις και την έλλειψη κατανόησης όλου αυτού του πλέγματος που απαρτίζει τον καθένα μας και που αποτυγχάνουμε να το δούμε ή έστω να είμαστε επιφυλακτικοί, πριν εξαπολύσουμε καταδίκες ή διθυράμβους. Επειδή τον πραγματικό χρόνο που βιώναμε όλοι μας τη στιγμή, μας έλειπε εκείνη η εσωτερική θέαση.

Λες κι ο θεός την έκανε λειψή τη δουλειά και μας έδωσε μισή την όραση να βλέπουμε μόνον τα απ’έξω. Λίγο το λοιπόν. Πολύ λίγο και ανεπαρκές. Και έρχεται σαν να καταλαβαίνει το τραγικό του λάθος να μας μοιράσει μια-δυο φορές στη ζήση μας άλλο ένα ζευγάρι μάτια που τρυπάνε το τσόφλι και βλέπουν αληθινά. Και έρχεται τότε η αγαλλίαση και η πληρότητα, παύουμε να νιώθουμε ξένους τους εαυτούς μας, παύουμε να νιώθουμε ξένους τους άλλους, βλέπουμε πια με τα νέα μάτια μαχαίρια βαθιά σε τομή πως όλοι της ίδιας ουσίας μετέχουμε, πως όλοι οι άνθρωποι με τα ίδια εργαλεία δουλεύουμε, μονάχα, να, δεν το ξέραμε μέχρι τώρα, θαρρούσαμε πως είμασταν διαφορετικοί, ανώτεροι ή κατώτεροι, ενώ απλά μας λείπανε τα μάτια τα καλά, για να καταλάβουμε πως είμαστε ίδιοι. Από παρεξήγηση το λοιπόν λόγω ελλειπούς εξοπλισμού οι καβγάδες, η απομάκρυνση, η αντιπάθεια, οι κλίκες, οι τάξεις, ο ρατσισμός, η έχθρα. Ο πόλεμος σε όλη την ιστορία του ανθρώπου. Του Κάιν και του Άβελ. Του Λάιου και του Οιδίποδα. Του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας. Των Αχαιών και των Τρώων. Των θεών και των ανθρώπων.

Είναι όμως και μερικοί άνθρωποι που ποιος ξέρει πώς, πήρανε πεσκέσι και τα δυο ζευγάρια μάτια και τα έχουν για να βλέπουν πραγματικά όλη την ώρα. Και υπάρχουν στ’αλήθεια τέτοιοι. Μπορεί να τύχει να συναντήσουμε έναν στη ζωή μας, μπορεί και κανέναν. Οι θρησκείες πού και πού μας προμηθεύουν κανά τέτοιο να έχουμε να ελπίζουμε. Ένα Χριστό ή ένα Βούδα. Έστω και ξεθωριασμένους. Αλλά άμα τύχει και δούμε μπροστά μας κανέναν με τα μάτια τα καλά, πράγμα παράξενο, όλοι το καταλαβαίνουμε και τον σεβόμαστε. Χωρίς να το συνειδητοποιούμε, αλλά έτσι από ένστικτο. Τότε κάνουμε όλοι, και ας είμαστε αλλιώτικοι σε όλα τα ορατά με τη μία γνωρίσματα, στη μπάντα κύκλο γύρω του να χορέψει μόνος το βαρύ ηπειρώτικο στο σκοτεινό ξέφωτο με τις βελανιδιές δίπλα από το ξωκλήσσι. Τελετουργία το λοιπόν και όχι κοινό γλέντι. Με τα αδύναμα μάτια μας να τον τρώνε και να ελπίζουν. Με την τύφλα μας να αντικρύζει τη λάμψη του και να αγάλλεται. Τότε όλοι μας σιωπούμε και το συναισθανόμαστε. Και όλοι μας νιώθουμε μέσω αυτού του ένα που βλέπει στ’άλήθεια, πως έχουμε κάτι κοινό. Και πέφτουν προς στιγμή τα τείχη. Και πέφτουν τα λόγια κουρέλια. Μένει μόνο η σκοτεινιά και η αστραπή του βλέποντος που τη σκίζει.

Και μετά κλείνουν πάλι οι ουρανοί, και συνεχίζουμε να ψαχουλεύουμε στα τυφλά και να σκουντουφλάμε στα αναχώματα που οι ίδιοι υψώσαμε και να πέφτουμε στους λάκκους που οι ίδιοι σκάψαμε. Και να κουταλάμε αναμεταξύ μας σα τα ζαβά κριάρια που άλλο δε φτάνουν παρά αυτό να κάνουν. Χρόνια είχα να σε θυμηθώ Λεωνίδα εσένα τον αγράμματο, τον απλό από την Αιανή Κοζάνης με τα κοφτερά αλλά αγαθά σου μάτια, ένα φεγγάρι που δούλευα στο μουσείο του χωριού σου. Τότε που αρχαιολόγοι, συντηρητές, εργάτες ανασκαφής και ντόποιοι ξεχνούσαμε τα βράδυα τις διαφορές, τις ίντριγκες και τα καπελώματα και γλεντούσαμε όλοι μαζί. Και τα ξεχνούσαμε ακόμα πιο πολύ, όταν σε βλέπαμε με έναν μαγικό τρόπο να μας αντιμετωπίζεις με εμπάθεια καμμιά όλους ίσους από την ίδια μαγιά φτιαγμένους. Είναι άραγε τυχαίο ότι, όταν επέστρεψα από την Αιανή, «επιστήμων» με διασυνδέσεις και ζωσμένος με την πλήρη εξάρτυση του σύγχρονου τρόπου επιβίωσης και ανόδου, το πρώτο και μόνο πράγμα που με ρώτησε είναι τι κάνει ο Λεωνίδας; Ακόμα και οι πιο τυφλοί συναισθάνθηκαν. Ώρα για ηρωποιήσεις και ωραιοποιήσεις σίγουρα δεν είναι. Η εποχή των ηρώων και των θεών είναι για τους πολύ νέους ή τους πολύ ηλικιωμένους. Στην ψυχή εννοώ. Μόνο να, σε θυμήθηκα απόψε για μια στιγμή Λεωνίδα, τα ξημερώματα που μου χαρίστηκε η όραση. Κι απόμεινα τώρα που έγινε μέρα να συσκοτίζει τα πράγματα να αναπολώ κι εσένα και τη σοφή απλότητά σου.

11 σχόλια:

O Σχολιαστής είπε...

Ως συνήθως τα κείμενά σου είναι από τους καλύτερους τρόπους για να ξεκινήσει ή να τελειώσει μια μέρα

Ναι. Η ώρα που περιγράφεις είναι εκείνη η άγια ώρα που πριν προλάβει να ναρκωθεί το μυαλό μας έχουν ναρκωθεί οι προκαταλήψεις μας... Εκείνες τις στιγμές νιώθω όπως περίπου περιγράφεις. Επίσης αισθάνομαι πιο θαρραλέος...

Όσον αφορά τους ανθρώπους αυτούς, τους λίγους, φοβάμαι ότι είναι λιγότεροι απ' όσους έχουμε πιστέψει ότι έχουμε συναντήσει...

Κλεοπάτρα και Μινγκ είπε...

Ναι, μπορεί να μεγαλώσαμε αρκετά για να πιστεύουμε σε είδωλα, θεούς, ήρωες, αλλά καμμιά φορά ακόμα κι εμείς οι "μεγάλοι" στιγμιαία βαυκαλιζόμαστε. Φαίνεται πως πού και πού τα έχουμε ανάγκη.
Ωραία η καλημέρα σου. Με κάνει και νιώθω πολύ όμορφα στ'αλήθεια...

Tyler Durden είπε...

Δυστυχώς αυτό σημαίνει ότι κάποιος πρέπει να είναι στο απόλυτα ουδέτερο αρχιμήδειο σημείο, γιατί μπορεί σε μια συγκεκριμένη κατάσταση που δεν τον αφορά ιδιαιτερα να κρατάει ωραία και ίσων αποστάσεων στάση, αλλά σε άλλη που θίγει προσωπικά του θέματα να αλλάζει συμπεριφορά.

Σε καταστάσεις ύπνωσης βιώνουμε μια άλλης τάξης ενότητα, που καταργεί τα όρια που θέτουμε, όμως το ερώτημα είναι κατά πόσο αυτή η κατάσταση έχει νόημα ή μπορεί να αποκτήσει νόημα στον ξύπνο μας.

Νομίζω όμως πως στο διαδίκτυο είναι κάτι τέτοιο πολύ πιο εφικτό από την πραγματικότητα. Γιαυτό και θεωρώ την δικτυακή επαφή ως άλλης τάξης ισοδύναμη επικοινωνία, ούτε ανώτερη ούτε κατώτερη από την πραγματική.

Γιάννης είπε...

Κάποιες φορές ζητάμε απ' τους μαθητές να ξεχωρίσουν μια παράγραφο, ένα κομμάτι που ταιριάζει στις προσωπικές τους εμπειρίες κι έχει, ίσως, σχέση με την καθημερινότητά τους. Να λοιπόν το δικό μου ως μαθητής:

"Τις πιο καθαρές σκέψεις τις έχω κάνει χωρίς να τις προκαλέσω, σε μια κατάσταση εσωτερικής εγρήγορσης, να αιωρούμαι σε μέρη που έζησα, να ξαναβλέπω ανθρώπους και καταστάσεις που έζησα, όχι όμως μέσα από τα μάτια μου και την κρίση μου, αλλά απ’έξω σαν ξένος που παρατηρεί και γι’αυτό, μιας και δεν εμπλέκεται, κρίνει καλύτερα. Έχω δει τον ίδιο μου τον εαυτό να μιλάει, να σκέφτεται, να νιώθει, να δρα, και ταυτόχρονα και τους άλλους από μέσα και απ’έξω." (διασκευή, με την άδειά σου)

Κλεοπάτρα και Μινγκ είπε...

Tyler Durden,
είσαι πάντα η φωνή της λογικής και όλοι ξέρουμε πως κατά βάθος έχεις δίκιο. Τέτοιες καταστάσεις που περιγράφω και φαντάζουν στο φως της μέρας γραφικές, υφίστανται, αλλά ναι, δυστυχώς στιγμιαία, αλλιώς σίγουρα ο κόσμος μας θα ήταν καλύτερος. Ουτοπία θα μου πεις. Μου λες. Αλλά γλυκειά. Και όταν κανείς το πετυχαίνει, έστω για λίγο, ξέρει ότι υπάρχει ελπίδα. Ακόμα και όταν ο Επιμηθέας άνοιξε το κουτί της Πανδώρας και ξεχύθηκαν όλα τα κακά, ένα πράγμα έμεινε στον πάτο. Μάντεψε ποιο.

ΓΙΑΝΝΗΒΕΡ,
γέλασα πολύ με το σχόλιό σου. Είδες λοιπόν που ακόμα και οι μαθητές κάνουν κοινές σκέψεις; Είναι παρήγορο, όπως και να έχει...

Χρονοστιβάδα είπε...

Σαν τον Σχολιαστή κι εγώ, διαβάζω τα εξαιρετικά κείμενά σου, είτε το πρωί με καθαρό μυαλό και θαμπή ακόμα όραση, είτε το βράδυ με αποκαμωμένα αισθητήρια, αλλά ιπτάμενες ακόμα αισθήσεις. Το συγκεκριμένο το διάβασα χθες το βράδυ κι ο ύπνος μου στοιχιώθηκε από τη "μοιραία" ερώτηση της μάνας... ή μάλλον, από τις καταιγιστικές απαντήσεις. Όλη νύχτα σεργιάναγα στο περιβόλι της, της έσπαγα τις γλάστρες και γέλαγα. Έμπαινα στο σπίτι, αναποδογύριζα τις καρέκλες, κατέβαζα τα κάδρα, ξεκρέμαγα τις κουρτίνες... κι εκείνη, μ' ακολουθούσε σιωπηλή και τα ξανάβαζε όλα στη θέση τους αδιαμαρτύρητα. Το πρωί, έβγαλα το τσόφλι μου και την πήρα τηλέφωνο να της ζητήσω συγνώμη...

Κλεοπάτρα και Μινγκ είπε...

Τα όνειρα είναι καμμιά φορά σκέτη ποίηση!

Ανώνυμος είπε...

σκέτη ποίηση...
ή η πραγματική κόλαση
- τα όνειρα

Κλεοπάτρα και Μινγκ είπε...

Μόλις επέστρεψα από μέρος που πρόσβαση στο διαδίκτυο δεν είχα.

Εκείνο που ξέρω είναι ότι έμεινα εμβρόντητη από το σχόλιό σας περί ονείρων και κολάσεως, διότι μια εντελώς σχετική ιδιόμορφη κατάσταση βίωνα την ημέρα που έγινε το σχόλιο. Δεν ψάχνω για συμπτώσεις και εύκολες συνδέσεις αλλά είναι εντυπωσιακό. Ναι, κόλαση ώρες-ώρες τα όνειρα και παράδεισος το ξύπνημα. Κι αν αυτή η κόλαση που βιώνουμε στον ύπνο δεν είναι παρά ένα παράθυρο σε ένα παράλληλο σύμπαν, για να αντιληφθούμε πως σε αυτό το σύμπαν που ζούμε τώρα έχουμε επιλογή και λάβαμε προειδοποίηση πως αν έχουμε τα κότσια, την κόλαση μπορούμε να την αποφύγουμε; Μεταφυσική θα μου πείτε κι ο γιατρός συστήνει να την αποφεύγουμε. Τυχερός, πολύ τυχερός, όποιος την αποφεύγει, όπως λέει και ήρωας του Μπόρις Πάστερνακ.

Ανώνυμος είπε...

η ακόλουθη παραπομπή νομίζω είναι μια κοινή αναφορά

http://www.youtube.com/watch?v=OfowVslQBQk

Κλεοπάτρα και Μινγκ είπε...

Η Τέχνη είναι λύτρωση, είναι κι απάντηση στα ερωτήματα που μας ταλανίζουν. Βάλσαμο πράγματι. Ο Τατκόφσκυ είναι ο ύψιστος στο προσωπικό μου πάνθεον. Παρ' όλα αυτά την τέχνη και ειδικότερα την ποίηση την προσλαμβάνουμε μέχρι το μεδούλι, όταν είμαστε ώριμοι γι'αυτήν. Αυτό το συγκεκριμένο απόσπασμα από το Στάλκερ, παρ'όλο που έχω δει την ταινία πολλές φορές, δεν το είχα βιώσει πλέριο. Φαίνεται πως τώρα ήρθε η ώρα. Σας ευχαριστώ που το φέρατε στο διάβα μου. Και κάτι ακόμα. Το γεγονός ότι είναι όντως "κοινή αναφορά" με κάνει να χαμογελώ με ανακούφιση. Εκτός από την Τέχνη βάλσαμο είναι και η αίσθηση της αλληλοκατανόησης.